امتحان

تعریف امتحان: عبارت است از اندازه گیری و سنجش تغییرات حامل در رفتار دانش آموزان با توجه به هدفهای آموزش و پرورش به منظور هدایت یادگیری آن.

اهداف امتحانات کلاسی:

1ـ امتحان به عنوان وسیله ای برای تصمیم گیری جهت مراحل بعدی تدریس

2ـ امتحان به عنوان وسیله ای برای شناساندن هدفهای تدریس به دانش آموزان

3ـ امتحان به عنوان وسیله ای برای بهبود و اصلاح روش تدریس. تجزیه و تحلیل و نتایج امتحان به معلم فرصت می‌ دهد که همواره در جهت اصلاح و بهبود روش تدریس خود بر آید و آن را با نیازها و استعدادهای دانش آموزان هماهنگ سازد.

4ـ امتحان به عنوان وسیله ای برای یافتن نارسایی های آموزشی دانش آموزان به منظور کوشش در جهت رفع آنها: بررسی و تجزیه و تحلیل نتایج امتحان نشان می‌ دهد که دانش آموزان چه مطالبی را فرا نگرفته اند و چگونه می‌توان آنان را برای جبران کمبودها یاری کرد.

5ـ امتحان به عنوان وسیله ای برای ایجاد رغبت و کسب عادات صحیح آموزشی در دانش آموزان: امتحان را نباید صرفاً به منظور نمره دادن و مقایسه پیشرفت دانش آموزان با یکدیگر و تعیین افراد قوی و ضعیف به کار برد بلکه به منظور کمک به دانش آموزان برای ارزیابی میزان پیشرفت تحصیلی خود، کسب آگاهی واقع بینانه به کمبودها و نارساییهای خویش و تشویق و راهنمایی آنان برای جبران کمبودها مورد استفاده قرار گیرد.

انواع امتحان از دیدگاه هدف:

الف) امتحان ورودی (ارزشیابی تشخیصی): که به منظور تشخیص میزان آمادگی دانش آموزان و پیش از شروع به آموزش صورت می‌ گیرد.

ب) امتحان مرحله ای (ارزشیابی تکوینی): که پس از تدریس بخشی از یک واحد درسی به منظور ارزشیابی 
آموخته های شاگردان به عمل می‌ آید. بررسی و تجزیه و تحلیل نتایج امتحان نشان می‌ دهد که دانش آموزان چه مطالبی را فرا نگرفته اند و چگونه می‌ توان آن را برای جبران کمبودها یاری کرد.

ج) امتحان پایانی: در پایان سال تحصیلی و یا در آخر بخشی از یک سال تحصیلی به منظور ارزشیابی از بازده فعالیتهای آموزشی آن دوره و تعیین ارتقاء دانش آموزان انجام می‌ شود و بر حسب هدفهای تربیتی و آموزشی آن دوره تغییراتی بوجود می‌ آید. این تغییرات در سه حیطه صورت می‌ گیرد:

1ـ حیطه شناختی: تمام آگاهی های ذهنی و مهارت های عقلانی در زمینه بازشناسی و یادآوری مفاهیم و استفاده از آموخته های قبلی در حل مسائل جدید است.

2ـ حیطه عاطفی: یعنی اعتقادات، علاقه مندیها در نگرش ها مانند علاقه مندی به ادبیات، نگرشهای مثبت و منفی نسبت به یک فعالیت.

3ـ حیطه روانی حرکتی: آن دسته از رفتارهایی که با مهارت های عقلی و بدنی همراه است مثل نقاشی کردن، ماشین نویسی، خیاطی و ...

این سه حیطه با هم ارتباط دارند معمولاً آزمون هایی که انجام می‌ شود از حیطه شناختی است که از ساده ترین تواناییهای ذهنی تا پیچیده ترین مهارت ها را شامل می‌ شود که شامل شش سطح است.

1ـ سطح دانش 2ـ سطح درک فهم 3ـ سطح کاربرد 4ـ سطح تجزیه و تحلیل 5ـ سطح ترکیب 6ـ سطح ارزشیابی

1ـ سطح دانش: به شامل آن دسته از مهارتهای ذهنی در سطح یادگیری و بازشناسی مطالب آموخته شده و تکرار مفاهیم درس همان گونه که در کتاب آمده است آنچه را که آموخته است عیناً و بطور حفظی باز پس می‌ دهد.

فعلهای رفتاری سطح دانش: تعریف می‌ کند، بیان می‌ کند، نام می‌ برد، شرح می‌ دهد، فهرست می‌ کند، انتخاب می‌ کند و ...

سطح دانش: مثال: اصطلاحات درس را تعریف می‌ کند، مراحل انجام یک آزمایش را شرح می‌ دهد، اجزای مختلف یک دانه را نام می‌ برد، اسامی ماههای هر فصل را به ترتیب بیان می‌ کند.

نمونه سوال سطح دانش: 1ـ معنی کلمات زیر را بنویسید: قصه (       )  باهنر (      ) و ...

2ـ مخالف هر یک از کلمه های زیر را بنویسید. زود (       )   کوچک (       ) و ...

3ـ دور حاصل جمع و تفریق خط بکشید.        5=3+2             5=2ـ7

4ـ ساعت مقابل چه زمانی را نشان می‌ دهد.

در این مرحله امکان دارد دانش آموزان جواب سوال را بصورت طوطی وار حفظ کند.

2ـ سطح درک فهم: قدرت بازگویی مطالب را درک و فهم گویند. شامل توانایی ذهنی است که از آموختن مفهوم مطلبی که کسب کرده اند و آن را بصورت، کلامی، نمادی بیان می‌ کنند. مانند معنی کردن شعر، توضیح دادن مفهوم یک فرمول ریاضی

نمونه ای فعل های رفتاری سطح درک و فهم: ترجمه می‌ کند، تفسیر می‌ کند، خلاصه می‌ کند، مطابقت می‌ کند، مثال می‌ زند، توضیح می‌ دهد و ...

مثال: معنی یک شعر را بصورت نثر بنویسید، مفهوم یک داستان را به زبان خود شرح می‌ دهد، گفته ها را تفسیر می‌کند.

کلمات داده شده را به ترتیب حروف الفبا مرتب می‌ کند.

نمونه سوال از فعلهای رفتاری سطح درک و فهم:

1ـ معنی شعر کتاب خوب را بصورت ساده بنویسید 2ـ کلمه های حتی، قصه، خوش حال، سپاسگزار، لذت را به ترتیب حروف الفبا بنویسید. 3ـ کلمات زیر را مرتب کنید. آموزگار از خانم تشکر کرد آن ها.

4ـ با توجه به محور دور جمع مناسب خط بکشید.

15=8+7                       16=7+9                       15=6+9

5ـ برای شکل مقابل یک جمع و یک تفریق بنویسید.

6ـ با توجه به شکل در جای خالی عدد مناسب بنویسید.

7= £ ـ12

3ـ کاربرد: یعنی به کار بستن استفاده از آموخته های پیش در موقعیت های جدید و حل مسائل جدید با استفاده از مطالب و مفاهیم نظری در موارد و موقعیت های عملی زندگی، تفاوت کاربرد و درک و فهم در این است که کاربرد نوعی انتقال یادگیری در شرایط و موقعیت جدید. حل یک مسئله ریاضی که مشابه آن در کلاس حل شده باشد درک و فهم می‌ گویند اما حل مسئله ریاضی که دانش آموز اصول و فنون آن را آموخته و نظیر آن را حل نکرده باشد کاربرد است.

نمونه ای از فعل های رفتاری سطح کاربرد: پیش بینی می‌ کند، تهیه می‌ کند، اصلاح می‌ کند، به کار می‌ اندازد، به کار می‌ برد، نشان می‌ دهد.

مثال: با استفاده از کلماتی که قبلاً آموخته است جمله می‌ سازد، با استفاده از آموخته های قبلی مسئله جدیدی را حل می‌ کند.

نمودار مختلف و اشکال را رسم می‌ کند.

نمونه سوال از فعل های رفتاری سطح کاربرد: 1ـ با هریک از کلمات زیر جمله بسازید. مخصو، مواظب، بی دقت

2ـ در باغچه خانه ی حسن 4 درخت سیب، 2 درخت چنار سرو کاشته اند. چند درخت در باغچه کاشته اند؟

3ـ تفریق .... =8ـ15 را روی محور اعداد نشان دهید.

4ـ با توجه به شکل مقابل دسته های ده تایی درست

کنید سپس جدول را کامل کنید.

4ـ تجزیه و تحلیل: در این مرحله دانش آموز یک مطلب کلی را آموخته است و اجزای تشکیل دهنده آن تقسیم می‌ کند و رابطه بین اجزاء را کشف می‌ نماید مانند طبقه بندی گیاهان بر حسب ویژگیهایی که دارند کشف روابط موجود در یک مسئله فرمول ریاضی.

فعلهای رفتاری، سطح تجزیه و تحلیل: نمودار رسم می‌ کند، تشخیص می‌ دهد، مشخص می‌ کند، استنباط می‌کند، طراحی می‌ کند، تفکیک می‌ کند، به اجزاء تقسیم می‌ کند، تحلیل می‌ کند، انتخاب می‌ کند، اثبات می‌ کند.

مثال: تعداد یکی، ده تایی، صدتایی را در یک عدد سه رقمی مشخص می‌ کند، دلایل سرد شدن هوا در زمستان را توضیح می‌ کند.

تعداد کلمات یک جمله را بشمارد.

سوال: 1ـ جمله مقابل از چند کلمه درست شده است؟ وقتی که دندان شیری افتاده بود من به او خندیدم

2ـ کلمات زیر چند حرف و چند صدا دارند. مادر ایران

3ـ با توجه به شکل مقابل تفریق مربوط به آن را بنویسید.

4ـ سارا 6 گلدان و 8 گل دارد. آیا سارا می‌ تواند در هر گلدان یک گل بگذارد؟ چند گلدان دیگر لازم است؟

5ـ ترکیب: یعنی پهلوی هم گذاشتن اجزاء برای تهیه یک گل و خلق کردن اثری که قبلاً وجود نداشته است. با استفاده از دانسته ها و تجارب قبلی مثل تهیه یک فیلم سینمایی، نوشتن یک داستان، (در ترکیب خلاقیت، نوآوری و ابتکار مهم است).

فعلهای رفتاری سطح ترکیب: انشاء می‌ نویسد، برنامه ریزی می‌ کند، ابداع می‌ کند، تجدیدنظر می‌ کند، اصلاح می‌ کند، داستان می‌ نویسد، بازنویسی می‌ کند.

مثال: با استفاده از حروف خوانده شده کلمات جدیدی می‌ سازد، یک داستان ابتکاری می‌ نویسد، برای یک جمع یا تفریق مسئله می‌ نویسد.

سوال: 1ـ با افزودن چهار حرف مختلف به آخر بخش (سا) چهار کلمه معنی دار بسازید. 2ـ دو کلمه هم خانواده (درس) را نوشته با آنها جمله بسازید.

3ـ برای تفریق .... =4ـ12 یک مسئله نوشته و سپس آن را حل کنید.

4ـ با عدد های 4و3و0 کوچکتری و بزرگترین عدد سه رقمی را بنویسید که زوج باشد.

6ـ ارزشیابی: ارزشیابی عبارت است از داوری و قضاوت درباره ارزشها، اندیشه ها، کارها، راه حل ها و روشها و توانایی تشخیص درستی و نادرستی مطالب و مفهوم که با آن روبرو شده است و بالاترین سطح حیطه شناختی ارزشیابی است.

ارزشیابی درونی: اگر یک چیز را با خودش مقایسه کنید مثل یک انشاء و یک اثر هنری در اختیار دانش آموز می‌گذاریم و از او می‌ خواهیم با توجه به معیار مشخص درباره آن قضاوت کند را ارزشیابی درونی می‌ گویند.

ارزشیابی بیرونی: اثری را به دانش آموز بدهیم و از او بخواهیم آنرا با سایر اثرهای مشابه مقایسه کند مانند یک شعر از سعدی را با شعرهای شاعر دیگر مقایسه کند را ارزشیابی بیرونی می‌ گویند.

فعلهای رفتاری سطح ارزشیابی: مقایسه می‌ کند، تفسیر می‌ کند، ارزشیابی می‌ کند، خلاصه می‌ کند، نقد می‌کند، انتقاد می‌ کند، اظهار نظر می‌ کند.

مثال: خلاصه ای از یک درس را می‌ نویسد، رفتار دو دانش آموز را با هم مقایسه می‌ کند، درست یا نادرست بودن پاسخ یک مسئله را توضیح می‌ دهد.

سوال: 1ـ از درس مدرسه خرگوشها چه نتیجه ای می‌ گیرید. 2ـ برای صرفه جویی در مصرف نان چه باید بکنیم چرا؟

3ـ دور جواب صحیح خط بکشید. اکبر 4 مداد سیاه و 5 مداد قرمز خرید حساب کنید او با هم چند مداد خرید؟

اکبر 9 مداد خرید 9=5+4              اکبر 9 مداد  داشت 9=4+5